Co się zmienia  

 Zmiany w ubezpieczeniach społecznych dla marynarzy objęły szereg ustaw, w tym ustawę o pracy na morzu. Ich celem jest przede wszystkim uporządkowanie sytuacji prawnej tej specyficznej grupy zawodowej oraz wdrożenie wymogów UE i Konwencji o pracy na morzu z 2006 r. Nowe przepisy mają wejść w życie od 1 stycznia 2026 r.

Nowy status marynarza  

Najistotniejsza zmiana polega na dodaniu nowego tytułu ubezpieczeniowego, co oznacza, że od tej pory będzie możliwość zgłoszenia się do ZUS jako “marynarz”.    

Nowe przepisy obejmą zarówno marynarzy pracujących pod polską banderą, jak i tych, którzy pływają pod banderami państw trzecich (spoza UE i EFTA). Ci ostatni pozostawali do tej pory zazwyczaj poza polskim systemem ubezpieczeń społecznych, jednak w myśl zmian mogą teraz uzyskać status marynarza i skorzystać z ochrony socjalnej, w tym ze świadczeń emerytalnych, rentowych i zdrowotnych. 

Różne zasady   

Możemy wyróżnić trzy kategorie marynarzy zatrudnionych pod banderami innymi niż polska:   

Kategoria 1: zatrudnieni na statkach podnoszących banderę państwa z obszaru UE lub EFTA – decyduje tu rozporządzenie o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (883/2004).   

Kategoria 2: zatrudnieni na statkach pod banderą państw trzecich, z którymi Polska: 

1) zawarła umowę o zabezpieczeniu społecznym – o tym, którego państwa system będzie właściwy, decydują odpowiednie przepisy umowy, 

2) nie zawarła umowy o zabezpieczeniu społecznym – tutaj marynarze nie są objęci umową, ale mają możliwość przystąpienia do ubezpieczenia i odprowadzania składek.  

Kategoria 3: zatrudnieni na statkach pod banderą państw trzecich, których pracodawca ma siedzibę w UE – podlegają ubezpieczeniu zgodnie z prawem państwa, w którym siedzibę ma pracodawca/armator.   

Zgodnie z założeniem prawodawcy wspomniane rozwiązania mają zapobiec odpływowi polskich przedsiębiorców żeglugowych pod “wygodne bandery”, gdzie często nie ma obowiązku zabezpieczenia społecznego, a tym samym obowiązku objęcia większej liczby marynarzy ubezpieczeniem.   

Dodatkowo, marynarze zatrudnieni pod polską banderą dzięki dodaniu statusu marynarza, będą mogli wybrać, czy chcą być traktowani jako pracownicy etatowi (co zrzuca na armatorów obowiązek odprowadzania składek od przychodu marynarza) czy jako marynarze (którzy sami zgłaszają się do ZUS i sami odprowadzają składki na preferencyjnych warunkach).    

Znaczenie zmian   

Nowe przepisy z jednej strony mają więc ujednolicić system i zapewnić większą ochronę socjalną oraz wpływy do budżetu, z drugiej jednak pojawiło się mnóstwo głosów krytycznych, zwłaszcza ze strony środowisk marynarskich i związków zawodowych. Zmianom zarzuca się m.in. narzucenie na pracowników zbyt dużej odpowiedzialności, bez uwzględnienia specyfiki pracy na morzu czy obowiązek odprowadzania składek na ubezpieczenie, co nie każdemu jest na rękę. Marynarze korzystają często z polis ubezpieczeniowych, które mogą być lepszą gwarancją niż potencjalne emerytury. Takie rozwiązania mogą być problematyczne np. Dla dystrybutorów ubezpieczeń oraz samych marynarzy. Z kolei polscy przedsiębiorcy żeglugowi zyskają większą elastyczność przy założeniu, że marynarze sami będą opłacać swoje składki.    

Podsumowanie   

Zmiany w systemie ubezpieczeń społecznych obejmujące marynarzy, to ważna reforma, która może istotnie wpłynąć na codzienność tysięcy marynarzy. Wiele zależy od szczegółów ich zatrudnienia oraz jak interpretowane i stosowane będą nowe przepisy w praktyce. Jednak dla kancelarii prawnych rozliczających podatki marynarskie oznacza to na pewno nową falę zapytań od klientów i konieczność indywidualnych analiz.   

Co więcej, przez nowe przepisy więcej marynarzy może teraz znaleźć się w obszarze zainteresowania Urzędów Skarbowych. Informacje o zgłoszeniach (lub ich braku) marynarzy do ZUS mogą być wymieniane z Urzędami Skarbowymi. To zdecydowanie ułatwi weryfikację sytuacji podatkowej marynarza i możliwość korzystania przez niego z ulg czy zwolnień podatkowych.